GWIAZDA KOKUSZCZAŃSKA cz. I

   Z okazji nadchodzących Świąt zamiast fragmentu z KRONIKI SZKOLNEJ zamieszczamy fragment GWIAZDY KOKUSZCZAŃSKIEJ. Została ona odtworzona na podstawie zapisu sporządzonego przez pana Jana Rogólskiego. Tekst został również skonsultowany z osobami które chodziły po kolędzie 25-30 lat temu. Staraliśmy się jak najwierniej odtworzyć cały obyczaj - jego język i specyfikę. 

   Tradycja obchodów kolędniczych sięga średniowiecza i ma zasięg europejski. W całej Polsce chodzono po kolędzie z szopką kukiełkową lub z maskami zwierzęcymi: kozą, turoniem, konikiem, niedźwiedziem. Gdzieniegdzie kolędnicy - tak jak w Kokuszce - chodzili z gwiazdą.

W "GWIEŹDZIE KOKUSZCZAŃSKIEJ" można wyodrębnić:

Wstęp

SCENA I. Anioł z gwiazdą i Józef

SCENA II. Górol i żyd

SCENA III. Żołnierz i Herod

SCENA IV Herod, żyd i żołnierz

Scena V Śmierć, Herod i djabuł

Zakończenie

***

Kolędnicy z gwiazdą opiewają za oknem kolędę.

Gospodarzu wstajcie

Zróbcie ogień na patycek

Zaśpiewamy coś ładnego

Pokarzemy coś ciekawego.

Wpuścicie, czy nie wpuścicie.

Puszczają do domu. Wchodzi żyd i winszuje:

Żyd:                 Na szczęście na zdrowie na to Boże Narodzenie

żeby się wam wiodło wszystko stworzenie.

Cielicki, bycki, kozicki cubate, dziewczęta pękate

żebyście byli weseli jak w niebie anieli

W każdym kontku po dzieciątku

A na piecu troje, w Kumorze w łoborze

Dej Wom Panie Boże

Żyd wychodzi do korytarza.

                      Niech będzie niech będzie Jezus pochwalony,

                      Który jest , który jest w żłobie położony.

 ***

SCENA I. Wchodzi do domu Anioł z gwiazdą i Józef.

Anioł:             Powiecie mi gdzie się Chrystus narodził?

Józef:              W Betlejem, w Betlejem.

Kolędnicy śpiewają:   Chwała Tobie Jezu Chryste za Twe narodzenie czyste w Betlejem w Betlejem.

Anioł:             O Józefie.

Józef:              Czego chcecie?

Anioł:             Powiecie mi kto Jezusa powijał?

Józef:              Maryja, Maryja!

Józef śpiewa:   A Maryja matuleńka powiła powiła i w złubecku na sianecku złożyła, złożyła.

Anioł:               O Józefie

Józef:               Czego chcecie?

Anioł:               Powiedzcie mi kto Jezusa kołysał?

Józef:               Ja Józef, ja Józef

Józef wychodzi na środek i śpiewa:

                        A ja Józef stary kołysałem  Pana tego

                        Który jest świat, ziemia Jego w Betlejem.

Kolędnicy śpiewają:   Chwała Tobie Jezu Chryste za Twe Narodzenie czyste w Betlejem w Betlejem.

***

SCENA II. Wchodzi górol i śpiewa:

Górol:              Dobry wieczór gospodarzu co tu u was słychać,

 Może Wam coś powiedzieć, albo coś zaśpiewać?

 Ja górol od Myślenic nie doł mi się ojciec żenić.

Żyd:                  A mnie się kozoł żenić.

Góral:              Ojciec umarł a ja zostoł
                         Ja po Ojcu fajkę dostoł.

Żyd:                  Ja po ojcu loge dostoł.

Góral:              Ojciec umarł leży w dole
                        Ja po ojcu fajkę palę.

Żyd:                  Jo z pannami śpie w stodole (dusi jakąś pannę)

Góral:              Żydzie, Żydzie Mesjasz się rodzi
                        Więc go Tobie więc go Tobie przywitać się godzi.

Żyd:                 No to gdzie jest, no To gdzie jest rad bym widzieć tego

Pójdę witać, pójdę kłaniać jeśli coś godnego.

Góral:              Żydzie, żydzie w Betlejem miasteczku

Leży on tam, leży on tam w żłobie na sianeczku.

Żyd:                 Cyś waryjot, cyś diabła zjadł? Idź w pierony  głupi chłopie 

Co by taki wielki Pan Bóg robił w Twojej szopie?

Górol:             Żydzie, Żydzie ty go jawnie widzisz

A czemu się, a czemu się Pana Boga wstydzisz?

Żyd:                 Bo jo takich starych Bogów bardzo dobrze umiem

Ale Tego maleńkiego w cale nie rozumie.

Górol:             Żydzie, żydzie ja Cię tu nauczę, ja Cię tu nauce

Jak Cię z przodu, jak Cię z tyłu ciupagą przechyce.

Żyd:                Ale mnie zgodził, będę ze trzy dni krzywo chodził.

***

SCENA III. Żołnierz wchodzi do domu

Żołnierz:          Proszę krzesła dębowego

Dla Króla najjaśniejszego.

Królu najjaśniejszy krzesło gotowe.

Herod:            Ach w jakie śliczne pałace wstąpiłem.

Co za przecudna woń. Rad bym tu pozostać i tutaj królować,

ale cóż niestety doszła mnie jakaś dziwna nowina

Mojej żałości wielka przyczyna

Porodziła się, narodziła się przecudna dziecina

Różnie i rozmajcie ludzie ogłaszają

Czy też to prawdę Czy też to bajają?

Że ma królować, Żydom panować, tak mi ogłaszają.

Wierna czeladzi czy niewadzi coś ku kłopotowi.

Żołnierz:          Nie!

Herod:            Słudzy dworzanie żołnierstwo moje

Teraz mi wierność pokarzecie swoją

Bierzcie broń w ręce miecze, pałacze niczego się nie lękajcie

Na koń prędko wsiadajcie,

Tam do Betlejem śpiesznie jechajcie

Tam do jednego dziecięcia małego wszystko wycinajcie

Nawet nad moim Synem żadnej litości nie majcie.

Żołnierz:         Królu Panie na Pajski rozkaz wszystko się stanie.

Oto głowa dziecieńcia pańskiego.

Herod:            Rzuć precz niechaj me oczy nie widzą.

***